Цяпер тыя страхі смешна ўспамінаць – і балюча. «Няма таго, што раньш было». А галоўнае – няма бацькоў, з якімі звязана ўсё…
Вось адзін эпізод, што здарыўся акурат на куццю.
Як сёння помніцца той вечар: мы, малыя, расчырванелыя, мокрыя ад снегу, з вуліцы, з горкі разбягаемся па дамах. У чаканні вячэры сядзім з сястрою на печы і назіраем за тым, што робіцца на кухні. Ва ўсім адчуваецца таямнічасць. Прысмакі нам рэдка перападалі, аднак на куццю мама заўсёды гатавала нештачка – страву, якую мы елі б хоць кожны дзень! Толькі давайце! І як найболей! Пальчыкі абліжаш!
І вось тата прыходзіць з вуліцы, кіруе да стала, выцягвае з-за пазухі некалькі пасмаў духмянага сена – акуратна раскладвае яго па стальніцы. Кухня напаўняецца водарам скошаных траў.
Тут жа з′яўляецца мама – кладзе на стол прыгожы саматканы абрус, настаўляе посныя стравы. Сярод іх – поліўка з сушаных грыбоў, каша з ячменю, які таўклі ў вялікай ступе… А нарэшце ў цэнтры міска з любімымі пампушкамі. Іх, маленькія, кругленькія, мама напякала з самага ранку, каб вечарам «утапіць» у місцы з цёртым макам, разбаўленым падсалоджанай вадой. Смаката – проста невыказная!
Убачыўшы яе на стале, мы з сястрой тут жа злазілі з печы. Бацькі садзіліся ад акна, бо адтуль цягнула холадам, мы, дзеці, на услончыку насупраць (я – звычка такая – падкурчыўшы ногі).
Елі ўсе з адной міскі. Я старалася роўна трымаць сваю лыжку, але з яе ўсё роўна пралівалася дарожка на абрус. Аднак у гэты вечар бацькі нам заўваг не рабілі. Тата хіба жартам казаў, што дзяўчына, якая шмат разлівае, замуж выйдзе за п′яніцу (скажу наперад – не спраўдзілася)…
Ён наогул мастак быў расказваць – пра ўсё. У тыя імгненні – у паўзмроку пакоя – пра чароўную Калядную Зорку. Я, вядома ж, хацела ўбачыць яе (фіранка на акне спецыяльна не завешвалася, каб зазірнула яна і ў нашу хацінку), а там...
Словамі не перадаць: нешта лупатае, калматае, з пляскатым носам, з адтапыранымі вушамі…
Ад страху, я, мусіць, хацела сігануць, схавацца пад стол – прыгнулася, ілбом зачапіла міску з пампушкамі… Па стале тут жа расцяклася вялізная лужына, што азначала толькі адно: прапала любімая страва! Амаль уся… Мне было так шкада – і яе, і саму сябе, і ўсіх нас (мы ж амаль не паелі!), што я горка заплакала.
…Не ў памяці, чым і як тады суцяшалі мяне бацькі. Ведаю толькі, што вінаватай ва ўсім аказалася суседка. Не прычакаўшы на вячэру свайго гаспадара, яна пайшла яго шукаць. У хаты да людзей не заходзіла, каб не марнаваць час (ды і не прынята было на куццю). Таму яна проста «прыліпала» тварам да шыбы – зазірала ў вокны. Звонку… Вось мне, малой, і здалося… А ў страха, як вядома, вочы вялікія.
Цяпер усё тое ўспамінаецца са светлай усмешкай, а яшчэ і з сумам. Ды і як іначай, калі дзякуючы яму да драбніц помніцца той вечар: наш дом, твары маладых прыгожых бацькоў, стол пад белым даматканым абрусам, святло ад лампадкі з покуці… Бедная без любімай стравы куцця.
Галіна НІЧЫПАРОВІЧ.
